Աստված պահի Ամերիկան... Ռուսաստանն էլ

Հայաստանյան նախագահական ընտրություններն ամենաուղիղ կապն ունեին ղարաբաղյան խնդրի հետ: Աստծո պահած ՄԽ համանախագահ երկրները` ԱՄՆ-ն ու Ռուսաստանը, գոնե մեր հարցում խիստ սինխրոն էին ու մեկ խնդիր ունեին՝ «կանգնեցնել» Հայաստանն ամեն գնով, իսկ թե որ արագության տակ, թող Հայաստանն ինքը որոշի: ՈՒ քանի որ զգացմունքային ու մի վեց հարյուր տարի պետական մշակույթից զուրկ հանրույթ ենք, որոշեցինք ամենաբարձր արագության` զոհերի գնով:

ՈՒ միֆը, թե Հայաստանը «քաղաքակրթությունների երկխոսությունում» իր ուրույն պատմա-հոգևոր-քաղաքակրթական դերն ունի, հօդս ցնդեց:

Արժանին մատուցենք մարտի 1-ին, նրան նախորդող ու հաջորդող իրադարձություններին. միֆերի պայթման ժամանակաշրջան էր... Սա առանձին ու անչափ լուրջ խոսակցություն է, բայց մեր այսօրվա «թեման» Ղարաբաղն ու Ալիև-Սարգսյան հանդիպումն է, չենք շեղվելու:

Այսպիսով, Սերժ Սարգսյանի արտաքին քաղաքական դեբյուտը կայացավ. ղարաբաղյան բանակցությունները չեն սկսվի զրոյից, կշարունակվեն: Մեդվեդևն էլ «պիտերյան ստիլով» ասաց Սարգսյանին` կգաս մեր տուն:

Բայց եթե խորքից ու անկեղծ, ապա Հայաստանն առավել թույլ, քան երբևէ, չէր մասնակցել բանակցություններին: Մարտի 1-ից հետո այլ կերպ չէր էլ կարող լինել: Իհարկե, Սերժ Սարգսյանը նախագահի թեկնածու դառնալու որոշումն ընդունելիս բոլորովին այլ Հայաստան ու այլ հարաբերություններ էր ծրագրել աշխարհի հետ և բարձրաձայնում էր, որ Ղարաբաղյան հարցում 98-ից էլ լավ լուծում ենք ունենալու, սակայն «տան բազարը շուկայում», այն էլ` գերտերությունների, երբեք չի անցնում:

ՈՒ գերտերությունների համատեղ ջանքով մարտի 1-ին «կանգնեցվեց» Հայաստանը, մի քանի, բայց նախ և առաջ այն պատճառով, որ Ամերիկային ու Ռուսաստանին այս փուլում հատկապես պետք է Ադրբեջանը, և տարածաշրջանային շահերի սեղանին հերթական անգամ զոհ մատուցելով որևէ ռեսուրս չունեցող, ու, ինչպես ցույց տվեց մարտի 1-ը, քրիստոնյա արժեքներից երես թեքած Հայաստանը, լուծվեցին մի շարք պրագմատիկ հարցեր:

Այնքան պրագմատիկ, որ մարտի 1-ին ոչ միայն ՌԴ գեներալ պարոն Երյոմինն էր Մյասնիկյանի արձանի մոտ, այլև ԳՌՈՒ-ի հայաստանյան նախկին ողջ էսկադրիլիան` անհայտ ու հայտնի դեմքերով, ի դեպ, բոլորից աչալուրջ նրանք էին հետևում շարժին: Այդ օրն ընդդիմության լիդերներն էլ իրենց հերթին բանակցում էին արևմտյան ժողովրդավարական արժեկիր դեսպանատների հետ մինչև ուշ ժամը` բախումը կանխելու, Քոչարյանին կանգնեցնելու համար, բայց… եղավ այն, ինչ եղավ:

ՈՒ մարտի 1-ից հետո արդեն եկել էր ժամը, որ արմատական ընդդիմությունը, չասենք`«ինչպես, երբ, ումով», կանչվեր Ռուսաստան, ու ասվեր` մի վախտ սսկվեք, մի քիչ սպասեք, Մեդվեդևն ուժեղանում է, աշնանը կամ գարնանը հայաստանյան ստատուս-քվոն կշարժվի, կգաք իշխանության. հիմա մեզ Հայաստանում կայունություն է պետք: Իսկ Ռուսաստանին կայունություն է պետք, որովհետև պերմանենտ «ցնցում-կայունացնում» են Վրաստանը, շուտով նույնը կանեն Ադրբեջանում, հո «հազար ճակատ» չե՞ն ստեղծելու Հարավային Կովկասում: Եվ այնուհանդերձ, հարկավորը պետք է մատուցել «ցնցակաթվածի» իր օպերացիաներում հաջողելու ռուսական հավերժ ջանքերին:

Դառնանք Մեդվեդևին, նա իսկապես ուժեղանում և ուղղակի գամբիտ է անում Պուտինի «սիլավիկներին». փոխել է «էֆ-էս-բե»-ի ղեկավարին, դրել իր մարդուն, պաշտոնավարման հենց առաջին օրն իր աշխատակազմի ղեկավար էր նշանակել ամենահավատարիմ մարդուն.:

Եվ ուրեմն Մեդվեդևը փոխեց նաև ՌԴ գենշտաբի ղեկավարին, հիմա էլ աչքը Սերդյուկովին ¥պաշտպանության նախարար¤ փոխելու վրա է: Կփոխի. պնդում են փորձագետները: Կփոխի, թե չի փոխի արտաքին գերատեսչության ղեկավար հայազգի Լավրովին, դժվար է ասել, բայց իր մարդուն կնշանակի ԱԳ նախարարի տեղակալ: Առայժմ: Մեդվեդևն օրերս նաև մաստեր-կլաս ցուցանեց: Կանգնելով Գերմանիայի ֆրաուի կողքին, Մերկելի կանացի ներկայությամբ աշխարհին ասաց` եթե ՆԱՏՕ-ն շարունակի ընդլայնվել, մենք կդադարեցնենք մեր հարաբերություններն ալյանսի հետ, իսկ դա երկար ու ծանր հետևանքներ կունենա ¥Պուտինի «հետախույզն» է, փաստորեն, երիտասարդը. իսկ Արևմուտքը մտածում էր` փափուկ-անչեկիստ տղա է եկել իշխանության¤:

ՈՒ ժպտում է Դիման ¥էդպես են մեր ընդդիմադիրները նրան անվանում¤` մի կողմից Եվրոպային ու նրա ֆրաուին, մյուս կողմից Ադրբեջանին, անցողիկ ժպիտով էլ՝ մեր Սերժին ու ընդդիմությանը. Դիման մեր ընդդիմադիրներից մեկին անձամբ ասել է. «Ս նեպոնյատնիմի լյուդմի յա նե մագու ռաբոտատ»: Հասկացնելով` իբր Սերժ Սարգսյանի մասին է խոսքը:

Բայց դե` ոնց երևաց, աշխատելու է, ու հրավիրեց Սերժ Սարգսյանին իրեն հարմար պահին այցելել Ռուսաստան` պայմանավորվելու: Ըստ ամենայնի` հուլիսին: Նույն ամսին Ս. Սարգսյանը կմեկնի նաև Ֆրանսիա` Սարկոզիի հետ հանդիպման: Ոնց երևում է` Սերժ Սարգսյանը սկսում է աշխուժանալ, ուշքի գալ:

Այսպիսով, ինչ արձանագրեց սանկտ-պետերբուրգյան հանդիպումը. Բեռնար Ֆասյեն հանդիպումից առաջ ասում էր, թե ԵԱՀԿ ՄԽ-ն «վախենում» էր, որ բանակցությունները կընդհատվեն` նկատի ունենալով Բուխարեստում ՆԱՏՕ-ի վերջին գագաթնաժողովի Սարգսյան-Ալիև չկայացած հանդիպումը: ԵԱՀԿ ՄԽ-ն անցնող տարիներին ստացած աշխատավարձի ու սեփական գործունեության անպտղությունն այլևս անկարող է ծածկել իմիտացիայով, բայց միևնույն է` պետք է փորձի բանակցությունները ձգել մինչև Ադրբեջանում ընտրությունների ավարտ, հետո` կերևա: Դրանում նրան օգնում է Ադրբեջանը. վերջինս ևս շատ լավ գիտի, որ համաշխարհային հանրությունը հարցը տանելու է դեպ ՄԱԿ, ու չի շտապում նեղացնել ԵԱՀԿ ՄԽ-ին։

ՈՒ բոլորին ձեռնտու էր, որ. հանդիպումը «շատ դրական, կառուցողական ու հաջողված» լիներ:

Ի դեպ, մենք էլ ուրախանալու բան ունենք. Քոչարյանը չէր մասնակցել հանդիպմանը: Ավելին` հանդիպման օրը բավականին հետաքրքիր, կարող ենք մեզ թույլ տալ ասել` ուղղակի կառուցողական մեսիջ հղվեց ՀՀԿ-ից առ հայոց բազմաչարչար հանրություն. ՀՀԿ խոսնակը ոչ ավել-ոչ պակաս, «րեչ օգլասիլ». Սերժ Սարգսյանը ոչ թե Քոչարյանի, այլ` Անդրանիկ Մարգարյանի, Վազգեն-Արամ Սարգսյանների քաղաքական կուրսի շարունակողն է: Իսկ դա հաստատապես ոչ միայն ներքին կյանքին առնչվող հղում էր և այն էլ` Ալիև-Սարգսյան հանդիպման նախօրյակին հնչած:

Հիմա ժամանակ չունենք բացատրելու, թե ինչու էր Քոչարյանն ուզում մասնակցել այդ հանդիպմանը, իսկ ահա ՀՀԿ-ից նրան ասացին` «նիխտ», հարգարժան էքս-բանակցող. «մինք էդ պարը չինք պարում, մինք քիզ հիդ ճամփա չինք գնում», զի համաձայն ենք Վազգենի հետ, որը ևս ղարաբաղյան կոնֆլիկտի արագ կարգավորման կողմնակիցն էր, և եթե չլիներ 27-ը, այն, թերևս, լուծվելու էր:

Բայցև` ոզնուն էլ է հայտնի, որ դեռ տևական ժամանակ հիմնախնդիրը չի լուծվի: Ավելին` ՄԱԿ-ի ընդունած վերջին բանաձևն ինքնին նշանակում է ֆորմատի փոփոխության ազդանշան: Ինչն ուղղակի թույլ տալ չի կարելի, որովհետև ուղիղ գծով տանում է դեպ դեյթոնյան ¥պարտադրող¤ տարբերակ, որը հեռանկարներից ամենաանընդունելին է մեզ համար: Ներքևում մենք դեռ կանդրադառնանք այս խնդրին, բայց առայժմ սանկտպետերբուրգյան հանդիպման մասին:

Հանդիպմանը Սերժ Սարգսյանին կրնկակոխ հետևում էր Մերզլյակովը: Ի դեպ, Ալիևը բանակցային սենյակ էր մտել Բրայզայի, իսկ Սարգսյանը` Մերզլյակովի ուղեկցությամբ: Սիմվոլի՞կ է: Եսի՞մ: Հիշո՞ւմ եք Ռամբուեյում պարոն Մերզլյակովը նույնիսկ «օկուպացիոն տարածք» ¥դե, որտեղ նույնիսկ թագավորներն են ոտքով գնում¤ էր մտել Քոչարյանի հետ, որից հետո Քոչարյանը վերադարձել էր բանակցային սենյակ և ասել, որ չի կարող այլևս բանակցությունները շարունակել, պետք է մեկնի Հայաստան, մոտիկ ազգականն է մահացել ¥ի դեպ, այս մասին ալամ աշխըրքին հարկ էին համարել տեղեկացնել հատկապես ռուսական թերթերը¤:

Դե, հիմա Մերզլյակովի մոտ խասյա՞թ է կրնկակոխ մեզ հետևելը, թե՞ մարդու գործն ու պարտականությունն էդ է, ոչինչ չես կարող ասել: Իսկ իրականում նա և նրա «պատրոնաժը» բոլորվին այլ բանից են վախենում, քան պարոն Ֆասյեն. Նրանք վախենում են, որ հայկական կողմը կվերցնի ու «սխալ» բան կանի:

«Սխալն» էլ միշտ «նույնին» է վերաբերում. գրավյալ տարածքներում խաղաղապահների «ով» լինելուն: Իսկ առավել ստույգ, դրանց վրա առևտրին: Ռուսաստանն անչափ բարձր գին է ուզում, որպեսզի համաձայնի ¥եթե համաձայնի¤ ոչ ՆԱՏՕ-ական, ասենք, դիցուք, սկանդինավյան երկրների զորակազմ այնտեղ տեսնելու համար. ինչպես օրերս տեղեկացրեց բրիտանական թերթերից մեկը: Ի դեպ, ասում են այդ մոդիֆիկացիային Իրանը ևս տվել է իր համաձայնությունը: Հետաքրքիր է` ո՞ր Իրանը. Ահմադինեժադի՞, թե՞ «սպասվող», համեմատաբար ազատական Իրանը. հիշենք, որ Իրանի Իսլամական Հանրապետության ազգային անվտանգության գլխավոր քարտուղար Ալի Լարիջանին պատրաստվում է դառնալ նախագահ. տեսնելով, որ Ռաֆսանջանիից բան դուրս չի գալիս, Արևմուտքը էքսցենտրիկ Ահմադինեժադին դուրս մղելու նոր մոդուլներ է կյանքի կոչում:

«Հետաքրքիրն» այստեղ սակայն այլ բան է. Հայաստանը, նույն Իրանի «գետնին» վրա, հիշում եք` ժամանակներ առաջ մեկ օրով հայտնվեց ահաբեկչական երկրների ցուցակում ու «դուրս եկավ»: Օրերս էլ ԱՄՆ-ից մեղադրվեցինք ահաբեկչական երկիր Իրանի հետ խիստ սերտ տնտեսական հարաբերություններ ունենալու մեջ: Իսկ նման բաները հենց այնպես չեն լինում:

Համընթաց հիշենք, որ ամերիկյան դոկտրինը ղարաբաղյան հարցում բացի Բաքու-Ջեյհանի ապահովությունից, «նայում» է դեպի գրավյալ տարածքներ և ցանկանում «իրեն մոտիկ» խաղաղապահների տեղակայում, որովհետև ամերիկյան ռադիոլոկացիոն կայաններից մեկը, ըստ Ադրբեջանի հետ նախնական պլանավորվածության, պետք է տեղակայվի այդ տարածքներից մեկում, հսկի Իրանն ու ողջ Մերձավոր Արևելքը: ՈՒ շտապում է ԱՄՆ-ը խաղաղապահների հաշվով, փորձում հարցի շուրջ նախնական կոմպրոմիսի հասնել:

ՈՒ ոնց երևում էր Բրայզայի հիասթափված դեմքից, նրա` հայաստանյան զորքերի այդ տարածքներից դուրս գալու երկրորդվող հայտարարություններից, ԱՄՆ-ն էլի «չէր հասել» իր նպատակին, Սերժ Սարգսյանն այդ առնչությամբ ժամ ու կես տևած բանակցություններին կամ բան չէր ասել, կամ մերժել էր:

Իսկ մերժել, մադրիդյան սկզբունքներին դեռ Քոչարյանի օրոք իր համաձայնությունը հայտնած Սերժ Սարգսյանը գոնե այս պահին կարող էր` նախ ՄԱԿ-ի վերջին բանաձևի պատճառով, երկրորդ` նախագահական ընտրություններին ամերիկյան կողմից իրեն տորպեդահարելու: Երրորդ` «նախագահ ընտրվելու» առիթով Բուշի կողմից մի փոքրիկ իսկ «ուղերձ չստանալու»:

Աստված պահի Ամերիկան: Սա էլ ոնց որ չէր զլացել, ցույց էր տվել, թե որտեղ են ձմեռում իրենց խեցգետինները. հանդիպման հաջորդ օրը հայաստանյան հանրությունը խիստ մեծ հետաքրքրությամբ հայոց մամուլում կարդում էր` ԱՄՆ արդարադատության նախարարության` Կոնգրեսին ուղղված զեկույցն առ այն, թե ԱՄՆ-ում ինչ լոբբիզմ է իրականացվել Սերժ Սարգսյանի համար, ինչքան փողերով, վասն` որու: Ինչևէ:

Վերջի համար էլ ասենք. չկա չարիք, առանց բարիքի: Հայի հետին խելքի հանգույն, Ադրբեջանի վրա սևեռված այս ժամանակը Հայաստանը կարող է և օգտագործել իր ներքին խնդիրները կարգավորելու, իրավիճակը շտկելու համար:

Կա անչափ կարևոր մի շեշտադրում, որ կատարել է Տեր-Պետրոսյանը վերջերս. «Ներկա պահին ամենալավ ելքը կարգավորման վերջին պլանի իրագործումն է, որ ներկայացրել է ԵԱՀԿ-ն»:

Մադրիդյան այդ տարբերակը Քոչարյանին փոխանցելուց հետո Սերժ Սարգսյանը, երկրորդենք, նույնպես ասել է` տեղյակ եմ նրբություններին, համաձայն եմ առաջարկվածին:

Խնդրեմ` երկխոսության թեմա, որից էլ պետք է սկսել ընկած տեղից կանգնելու հայաստանյան մեր նոր ժամանակը: ՈՒ՞մ հետ, եթե ոչ Տեր-Պետրոսյանի, հնարավոր է լուծել ղարաբաղյան այս թնջուկը, որպեսզի իսկապես այն չհասնի ՄԱԿ-ի ԱԽ` հարկավոր հետևանքներով հանդերձ /ինչպիսի` անչափ շատ ենք խոսել այդ մասին/:

Մի բան էլ. Սերժ Սարգսյանն ու Տեր-Պետրոսյանը պետք է որ մեկընդմիշտ հասկանան. իրենք Ղարաբաղյան շարժման-խնդրի վերջին օղակն են. կարմայորեն պոլյուսավորված, հակադիր ճամբարներում հայտնված ¥նուրբ աշխարհում մենք նույնություն ենք միմյանց հետ¤` շղթան փակելու կոչված:

Կարողացա՞ն շղթան ճշգրիտ կարգավորել-ավարտել` չնայած բազում անհամաձայնություններին, կշահի երկիրը, կշահենք բոլորս: Ո՞չ. ավերակներին թագավորելու մեր հին խասյաթն ու անեծքը կանի իր գործը... ՈՒզում-չեն ուզում` ճակատագրորեն նրանք կանգնեցին դեմ հանդիման ¥ո՛չ Վանոն, ո՛չ Վազգեն Սարգսյանը... և նույնիսկ` ո՛չ Ռոբերտ Քոչարյանը¤՝ ցանել-հնձելու վերջին «արարը» ավարտելու համար:

Կկարողանա՞ն իրենք իրենցից վեր բարձրանալ` հանուն երկրի...

Աստված պահի Հայաստանը:

Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ